شاید واژه عیوب انکساری کمی برای شما ناشناخته باشد، اما خود آن چندان غریب نیست. عیوب انکساری همان مشکلاتی چشمی است که باعث می‌شود فرد برای برطرف آن از عینک استفاده کند. نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم از جمله عیوب انکساری هستند که حتی ممکن است یک کودک چندساله را نیز درگیر کنند و او را مجبور به استفاده از عینک در سنین پایین نمایند. البته امروز روش‌هایی دیگری نیز برای رفع این موارد وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌های می‌پردازیم.

عیوب انکساری چشم

عیوب انکساری یکی از شایع‌ترین مشکلات چشمی است که تقریبا نیمی از مردم جهان را درگیر می‌کند. این مشکلات زمانی ایجاد می‌شود که قرنیه نتواند نور را به درستی بر روی شبکیه چشم منعکس کند که دلیل آن نیز تغییر شکل انحنای قرنیه و خارج شدن آن از حالت طبیعی است. اولین راهکاری که برای رفع این اختلالات پیشنهاد می‌شود، استفاده از عینک‌های طبی است. در واقع عینک یا لنزهای طبی که در این حالت مورد استفاده قرار می‌گیرند، نور را اصلاح کرده و آن را با دقت بر روی شبکیه خم می‌کنند تا تصاویر واضح و درست شکل گیرد.

انواع عیوب انکساری چشم

همان‌طور که گفتیم، عیوب انکساری چشم در نتیجه تغییر انحنای قرنیه چشم اتفاق می‌افتد که بسته به میزان انحنا و شکل آن به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود. انواع عیوب انکساری چشم عبارتند از:

نزدیک‌‌بینی: افرادی که دچار نزدیک‌بینی هستند، اجسام نزدیک را به وضوح می‌بینند، اما در دیدن اجسام دور مشکل دارند. در این حالت قرنیه انحنای بسیار زیادی دارد به طوری که نور را در جلوی شبکیه متمرکز می‌کند. برای رفع این اختلال از یک عدسی مقعر بر روی چشم استفاده می‌شود.

دوربینی: زمانی که فرد اجسام دور را به وضوح می‌بیند، اما در دیدن اجسام نزدیک مشکل دارد، دچار اختلال دوربینی شده است. در این حالت انحنای قرنیه کمتر از حد نرمال است که با استفاده از یک عدسی محدب درمان می‌شود. 

پیرچشمی: از جمله اختلالات دیگری که در لیست عیوب انکساری چشم جای می‌گیرد، پیرچشمی است. پیرچشمی اختلالی است که معمولا از سن 40 سالگی به بالا رخ می‌دهد. در این حالت عدسی چشم عملکرد خود را تا حدی از دست داده و فرد را در دیدن اجسام نزدیک، دچار مشکل می‌کند.

آستیگماتیسم: زمانی که فرد تصاویر را به صورت تار را کشدار مشاهده کند، به آن آستیگماتیسم گفته می‌شود. این مشکل هنگامی رخ می‌دهد که قرنیه و عدسی تغییر حالت داده و شکل نامنظمی به خود می‌گیرند. در حالت امکان متمرکز کردن نور بر روی شبکیه وجود ندارد.

روش‌های اصلاح عیوب انکساری چشم

زمانی که عدسی و قرنیه تغییر شکل داده و توانایی شکست درست نور را بر روی شبکیه نداشته باشند، تصاویر وضوح خود را از دست داده و به صورت تار دیده می‌شوند. در این حالت فرد علاوه بر تاری دید دچار مشکلات دیگری چون  سردرد، خستگی چشم و دوبینی نیز می‌شود. در این صورت اولین پیشنهاد پزشک به شما استفاده از عینک یا لنزهای تماسی است. عینک یا لنز با توجه به نوع مشکل قرنیه و شدت آن تجویز می‌گردد که در آن صورت نور را به درستی بر روی شبکیه منعکس کرده و تصاویر را  به طور واضح نمایش می‌دهد.

عینک:

 استفاده از عینک راحت‌ترین و البته رایج‌ترین روش برای اصلاح عیوب انکساری چشم است که با توجه به نوع اختلال و شدت آن تجویز می‎گردد. عینک‌ها معمولا از جنسی ساخته‌ می‌شوند که می‌توانند چشمان را از اشعه‌های مضر مانند نور فرابنفش، حفظ کنند. افرادی که دچار پیرچشمی هستند معمولا برای مطالعه نیاز به عینک جداگانه‌ای دارند. در این صورت می‌توانند از عینک‌های دوکانونی استفاده نمایند که بخش پایینی آن برای مطالعه و بخش بالایی آن برای دیدن اجسام در فاصله دور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که تنها برای مطالعه مشکل دارید، می‌توانید عینک‌های مخصوص مطالعه را حتی بدون تجویز پزشک، خریداری نمایید.

لنزهای تماسی:

لنزهای تماسی برای بهبود بینایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و اختلالاتی چون نزديك‌بيني، دوربيني، آستيگماتيسم و پيرچشمي را درمان می‌کنند. این لنزها انواع مختلفی دارند که متناسب با نوع مشکل و سبک زندگی‌تان تجویز می‌گردند. لنزها بر اساس دسته‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

• جنس لنز:  که به سه دسته لنزهای سخت، لنزهای نرم و لنزهای GP تقسیم می‌شوند.
• مدت زمان نگه داشتن لنز در چشم: لنزها بر اساس مدت زمانی که می‌توانند در چشم بمانند به دو دسته لنز روزانه و لنزهای طولانی‌مدت (wear extended) تقسیم می‌شوند. لنزهای روزانه فقط درطول روز قابل استفاده هستند و باید هنگام خواب از  چشم برداشته شوند. لنزها پس از برداشته شدن در یک محلول قرار می‌گیرند تا تمیز شوند. لنزهای طولانی‌مدت به صورت شبانه‌روز مورد استفاده قرار می‌گیرند و نیازی به برداشتن آن‌ها در هنگام خواب نیست. این لنزها می‌توانند تا یک هفته نیز در چشم باقی بمانند. نوع دیگری از لنزها هستند که به آن‌ها لنزهای مداوم (Continuous Wear) گفته می‌شود. این لنزها تا 30 شب نیز در چشم باقی می‌مانند.
• زمان تعویض لنز: نکته‌ای که در مورد لنز باید رعایت شود، تمیز کردن آن پس از هربار خروج از چشم است. پروتئین و چربی‌هایی که به صورت طبیعی در اشک وجود دارند، به لنز می‌چسبند که با قرار دادن آن‌ها در محلول­، از آن جدا می‌شوند. اگر این جرم‌ها ثابت بوده و از لنز جدا نشوند، باعث ایجاد ناراحتی شده و محیطی را برای ایجاد عفونت فراهم می‌کند. در چنین شرایطی لنز باید عوض شود. برای حل این مسئله لنزهایی تولید شده است که به آن لنز یک بار مصرف گفته می‌شود. لنزهای یک بار مصرف نیز انواع مختلفی دارند که بر اساس میزان مصرفشان به لنزهای روزانه، هفتگی، ماهانه و ... تقسیم می‌شوند. لنزهای یک بار مصرف روزانه فقط یک روز قابل استفاده هستند و لنزهای ماهانه برای 30 روز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• طراحی لنز: یکی دیگر از نکاتی که برای انتخاب لنز باید مورد توجه قرار دهید، نوع طراحی آن است که بر اساس اختلال چشمی ایجاد شده، تجویز می‌گردد. لنزهای کروی برای اصلاح نزدیک‌بینی و دوربینی، لنزهای دوکانونه برای اصلاح پیرچشمی، لنزهای ارتوکراتولوژی برای شکل‌دهی به قرنیه و لنزهای توریک برای اصلاح دوربینی، نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جراحی

اگر فرد تمایل به استفاده از لنز یا عینک نداشته باشد و بخواهد عیوب انکساری را به صورت دائمی برطرف نماید، پزشک جراحی را به او پیشنهاد می‌دهد. جراحی انکساری به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

روش کراتوتومی فوتورفراکتیو (PRK): پی آر کی قدیمی‌ترین روش جراحی انکساری که حدود 20 سال است که در دنیا انجام می‌شود. در این روش لایه رویی قرنیه با نام اپیتلیوم برداشته شده و از اشعه اكسایمر برای رفع اختلال ایجادشده استفاده می‌شود. در این روش تیغ جراحی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

روش لازک: در این روش نیز مانند روش PRK عمل می‌شود با این تفاوت که لایه رویی قرنیه پس از برداشته شدن، دوباره سرجای خود قرار داده می‌شود. این روش حدود 10 سال است که در دنیا اجرا می‌شود و به دلیل التهاب و درد کمتر چشم بیمار، مورد استقبال پزشکان ایرانی نیز قرار گرفته است. در این‌جا بیمار پس از 5 روز می‌تواند کارهای عادی خود را از سربگیرد.

روش لیزیک: روش لیزیک درد و التهاب کمتری نسبت به دو روش قبلی دارد، از این رو بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. روش لیزیک به دو دسته کلاسیک و فمتولیزیك تقسیم می‌شود. در لیزر کلاسیک لایه قرنیه با استفاده از تیغ جراحی برداشته می‌شود، اما در لیزیک فمتولیزیك این کار با استفاده از اشعه فمتولیزر انجام می‌شود. سپس عیب چشم با اشعه اكسایمر برطرف شده و لایه قرنیه به جای خود برگردانده می‌شود. روش لیزیک فمتولیزیك تنها 4 سال است که در دنیا مطرح شده و می‌توان گفت جدیدترین روش جراحی انکساری است. دقت این روش بیشتر از سایر روش‌های جراحی بوده و عوارض کمتری نسبت به آن‌ها دارد. در واقع می‌توان گفت مطمئن‌ترین روش، روش لیزیک فمتولیزیك است. با استفاده از این روش می‌توان نمره چشم تا 10 و حتی آستیگمات‌های بالا را نیز درمان کرد.

احتمال برگشت نمره چشم در جراحی انکساری

در این‌جا سه روش جراحی انکساری را بیان کردیم و در مورد هریک از آن‌ها توضیحاتی دادیم. روش‌های جراحی انکساری معمولا به عنوان یک  راه حل دائم برای برطرف کردن مشکلات انکساری چشم مطرح می‌شوند­، اما باید بگوییم که احتمال برگشت نمره چشم در جراحی نیز وجود دارد. افرادی که از دو روش لازك و لیزیك برای برطرف کردن عیوب انکساری استفاده می‌کنند در نظر داشته باشند که از هر 1000 نفر احتمال برگشت نمره چشم در یک نفر وجود دارد که البته جای نگرانی نیست. زیرا میزان آن هیچ‌گاه به حالت اول نمی‌رسد و علاوه بر این، می‌توان با عمل دوباره آن را برطرف ساخت. البته عمل به شرطی انجام می‌شود که قرنیه فرد نازک نباشد.

اما دلیل برگشت دوباره نمره چشم، چیست؟! در واقع دلیل برگشت نمره چشم ثابت نشدن میزان آن قبل  از عمل است که در آزمایشات خود را نشان نداده است. برای عمل جراحی انکساری لازم است تا نمره عینک بیمار به مدت 6 ماه تا یک سال ثابت بماند. 

سن مناسب برای عمل انکساری

برای انجام عمل جراحی انکساری، سن بیمار نیز باید مورد توجه قرار گیرد. افرادی که بالای 50 سال سن دارند دچار پیرچشمی هستند و خشکی چشم آن‌ها نیز باعث عدم موفقیت در عمل می‌شود. از این رو عمل انکساری چشم به افراد بالای 50 سال توصیه نمی‌شود. از طرف دیگر، حداقل سن برای انجام عمل 18 سال می‌باشد. در نتیجه می‌توان گفت عمل جراحی انکساری تنها بر روی افراد بین 18 تا 50 سال انجام می‌شود. 

در این مقاله در مورد عیوب انکساری چشم و راه‌حل‌های درمانی آن صحبت کردیم. همان‌طور که گفتیم، رایج‌ترین راه‌های برطرف کردن عیوب انکساری، عینک و لنزهای تماسی هستند که با توجه به شدت اختلال ایجاد شده و سبک زندگی بیمار برای او تجویز می‌گردد. در صورتی که به دنبال یک راه حل دائمی هستید، باید روش‌های جراحی انکساری را در نظر داشته باشید که امروزه بسیار رایج شده و نتیجه خوبی را به همراه دارد. اگر قصد جراحی چشم را دارید، هیچ‌گونه نگرانی در مورد آن نداشته باشید، زیرا ایران مدرن‌ترین تجهیزات را برای انجام جراحی در اختیار داشته و از جراحان چشم مجرب و بسیار حرفه‌ای نیز برخوردار می‌باشد که این کار را به بهترین نحو انجام می‌دهند.