تزریق گاز داخل شبکیه چشم، که در اصطلاح پزشکی به آن رتينوپکسي پنوماتيک (Pneumatic Retinopexy) گفته می‌شود، یکی از روش‌های درمان جداشدگی شبکیه است که در برخی شرایط مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کار با تزریق حباب گاز انجام می‌شود که باعث فشار بر روی شبکیه شده و آن را به بخش خلفی چشم می‌چسباند. در این مقاله ضمن معرفی جداشدگی شبکیه و راه‌های درمان آن، روش تزریق گاز داخل شبکیه را نیز توضیح داده و اطلاعات کاملی را در اختیارتان قرار می‌دهیم.
شبکیه چشم
شبکیه، داخلی‌ترین لایه چشم است که شامل سلول‌های گیرنده نور و سلول‌های عصبی می‌باشد. این لایه، نور را از عدسی چشم دریافت کرده و پس از تبدیل آن به پیام‌های عصبی، آن‌ها را از طریق اعصاب بینایی به مغز انتقال داده و باعث دیدن اجسام می‌شود. هر مشکلی که باعث اختلال در شبکیه چشم شود، تاری دید را به دنبال دارد. یکی از این اختلالات جداشدگی شبکیه چشم است که اگر به موقع درمان نگردد، منجر به نابینایی فرد می‌شود.
پارگی شبکیه چشم
پارگی شبکیه چشم یا سوراخ شبکیه یکی از اختلالاتی است که معمولا در سنین بالا رخ می‌دهد. در این سن، زجاجیه که فضای داخلی کره چشم را پر کرده است، از پرده شبکیه جدا شده و از آن فاصله می‌گیرد. زجاجیه معمولا نقاط اتصال خود را با شبکیه قطع می‌کند و مشکلی را برای شبکیه ایجاد نمی‌کند. این جداشدگی تنها باعث ایجاد حالت مگس‌پران می‌شود که کاملا عادی است. اما در برخی مواقع زجاجیه طوری از پرده جدا می‌شود که پارگی شبکیه و ایجاد سوراخ در آن را به دنبال دارد. در این حالت مایع داخلی چشم وارد ناحیه شبکیه شده و باعث جداشدن آن از دیواره چشم می‌گردد.
عوامل ایجاد پارگی چشم
همان‌طور که گفتیم پارگی شبکیه چشم یا سوراخ شبکیه، معمولا در سنین بالا رخ می‌دهد. در این حالت زجاجیه استحکام خود را از دست داده و اتصال خود را از لایه شبکیه جدا می‌کند. در برخی مواقع این جداشدگی با پارگی شبکیه همراه است که مهم‌ترین علل آن عبارتند از:
- فرد قبلا عمل جراحی آب مرواريد انجام داده باشد.
- که فرد دارای گلوکوم یا آب سياه باشد.
- فرد دچار نزدیک‌بینی باشد.
- که بیمار قبلا نیز دچار پارگي شبکیه شده باشد.
- یکی از اعضای خانواده فرد دچار پارگی شبکیه بوده باشد.
- بخش‌هایی از شبکیه نازک‌تر از حد معمول باشد.
علائم جداشدگی شبکیه چشم
پیش‌تر بیان کردیم که پارگی شبکیه باید تحت درمان قرار گیرد، در غیر این صورت باعث نابینایی فرد خواهد شد. اما بحث این‌جاست که چطور پارگی شبکیه را تشخیص دهیم. جداشدگی شبکیه چشم علائمی دارد که عبارتند از:
- فرد به طور ناگهانی دچار کاهش دید می‌شود.
- چشم فرد دچار حالت مگس‌پران می‌شود.
- فرد در اطراف بینایی خود سایه‌هایی را مشاهده می‌کند.
- فرد در میدان دید خود جرقه‌های نوراني، چیزی شبیه به فلاش‌های دوربین مشاهده می‌کند.
- فرد آسیب‌دیده پرده‌ي خاکستري رنگی را در میدان بینایی خود مشاهده می‌کند که در حال حرکت است.
موارد بالا از جمله علائم هشداردهنده جداشدگی شبکیه چشم هستند. البته مشاهده این علائم همیشه دلیل بر بروز این مشکل نیست، اما می‌تواند یک نشانه باشد. در صورت مشاهده هریک از علائم بالا باید به پزشک مراجعه کنید تا در صورت بروز این اختلال، مورد درمان قرار گیرید.
درمان پارگی شبکیه چشم
علائمی که در بالا ذکر شد دلیل بر پارگی شبکیه چشم نیست، بلکه نشانه‌ای از بروز این مشکل است که در صورت مشاهده باید به پزشک مراجعه شود. پزشک پس از معاینه کامل چشم، پارگی و سواخ شبکیه را تشخیص داده و اقدام به درمان آن می‌کند. تنها راه درمان پارگی شبکیه چشم، عمل جراحی است که بسته به نوع و شدت اختلال، روش آن متفاوت است. در ادامه به بررسی هریک از روش‌های جراحی شبکیه چشم می‌پردازیم.
بستن سوراخ شبکیه با کمک لیزر یا انجماد (Laser Retinopexy)
لیزر یا انجماد دو روش برای بستن سوراخ شبکیه و رفع پارگی آن هستند و کاربردی در درمان مشکل جداشدگی ندارند. در این‌جا از لیزر برای ایجاد سوختگی از داخل چشم و قلـم کـرایوتراپی برای منجمد کردن بافت از خارج چشم، استفاده می‌شود. ابتدا بی‌حسی موضعی بر روی بیمار انجام شده و با استفاده از یکی از دو وسیله عنوان‌شده، دورتادور سوراخ سوختگی‌هایی ایجاد می‌شود. این سوختگی‌ها باعث چسبندگی بافت شبکیه و در نهایت بستن سوراخ می‌شوند.
رتينوپکسي پنوماتيک (Pneumatic Retinopexy)
چسباندن شبکیه به روش تزریق گاز، که در اصطلاح پزشکی به آن رتينوپکسي پنوماتيک گفته می‌شود، یکی از روش‌های درمان جدا شدگی شبکیه چشم است. از این روش زمانی استفاده می‌شود که جداشدگی در بخش بالایی کره چشم اتفاق افتاده باشد. در این‌جا با استفاده از تزریق حباب گاز، فشاری از سمت داخل بر روی شبکیه ایجاد می‌شود که آن را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. حباب گاز پس از 10 روز تا دوهفته جذب خواهد شد. پس از جذب گاز سوراخ شبکیه با استفاده از روش لیزر یا انجماد بسته می‌شود تا از ورود مایع پشت شبکیه و جداشدگی مجدد جلوگیری شود.
باکل اسکلر (Scleral buckle)
باکل، یک نوار سیلیکونی نرم است که با استفاده از بخیه به صلبیه چشم دوخته شده و دیواره خارجی را به سمت داخل فشار می‌دهد. انجام این کار باعث برگشت شبکیه به جای خود و برطرف شدن حالت جداشدگی می‌گردد. البته قبل از اتصال، مایع نشتی را از پشت شبکیه تخلیه می‌کنند و سوراخ‌های ایجادشده در شبکه را نیز می‌بندند تا اتصال بهتر و سریع‌تر انجام گیرد.
ویترکتومی (Vitrectomy)
زمانی که تعداد و سایز سوراخ‌ها زیاد باشد و پارگی گسترده‌تری اتفاق افتاده باشد، روش‌های بالا پاسخگو نخواهد بود. در این صورت از جراحی ویترکتومی استفاده می‌شود. در این‌جا اگر خونریزی داخل چشمی اتفاق افتاده باشد، ابتدا زجاجیه با تجهیزات مخصوص از چشم خارج شده و خون موجود در چشم جمع‌آوری می‌شود. آن‌گاه از سرم استریل (B.S.S) برای پرکردن جای زجاجیه و از لیزر برای بستن سوراخ‌های شبکیه استفاده می‌شود. در برخی مواقع از روش باکل اسکلرا نیز همراه با جراحی ویترکتومی استفاده می‌شود تا شبکیه در جای درست خود قرار گیرد. اگر وضعیت بیمار حادتر باشد، کره چشم با روغن سیلیکون پر می‌گردد تا فشار داخلی بیشتری به شبکیه وارد گردد و آن را در جای خود ثابت نگه دارد.
در این بخش اطلاعاتی در مورد جداشدگی شبکه و راه‌های درمان آن بیان کردیم. همان‌طور که گفتیم این اختلال تنها با عمل جراحی قابل درمان است که روش‌های متعددی برای آن وجود دارد. یکی از این روش‌ها، رتينوپکسي پنوماتيک یا تزریق گاز می‌باشد که فاصله ایجادشده را پر کرده و با ایجاد فشار بر روی شبکیه آن را در جای خود ثابت نگه می‌دارد.