ماکولا، مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش شبکیه چشم است که وظیفه ایجاد دید واضح را بر عهده دارد. این بخش حساس به نور بوده و برای بسیاری از فعالیت‌های بینایی انسان از جمله تماشای تلویزیون، رانندگی، خواندن و نوشتن لازم است. تخریب ماکولا یکی از شایع‌ترین دلایل نابینایی در دوران سالمندی است که اغلب افراد 60 سال به بالا را درگیر می‌کند. در این بخش در مورد  این بیماری صحبت کرده و اطلاعاتی در رابطه با آخرین درمان ماکولای چشم در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.

ماکولا چیست؟

ماکولا یک بخش کوچک در قسمت مرکزی شبکیه چشم است که  با سایر بخش‌های این لایه تفاوت دارد. این قسمت به دلیل رنگ‌دانه‌های زردی که دارد، لکه زرد نیز نامیده می‌شود. در واقع وجود موادی چون لوتئین و زاگزانتین  باعث ایجاد این لکه زرد رنگ می‌گردد. رنگ زرد نور اضافی ماوراء بنفشی که وارد چشم می‌شود را جذب کرده و به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی عمل می‌کند.

تخریب ماکولای چشم

تخریب ماکولای چشم، که با عنوان دژنراسیون ماکولا نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری مرتبط با کهولت سن است که باعث تحلیل بخش ماکولای چشم می‌شود. این بیماری بافت عصبی حساس به نور در شبکیه را تخریب کرده و در نهایت باعث نابینایی فرد می‌گردد. نوع دیگری از ماکولا نیز وجود دارد که استارگارد یا ماکولای جوانان نامیده می‌شود. ماکولای جوانان همان‌طور که از نامش پیداست، بر روی بخش ماکولای چشم کودکان و جوانان اثر می‌گذارد و به مرور بینایی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

دژنراسیون ماکولا به طور کلی به دو دسته خشک  و مرطوب تقسیم می‌گردد:

ماکولای خشک: در این نوع ماکولا، رسوبات زردرنگی با نام دروسن (drusen) در ماکولای چشم ایجاد می‌شود. تا زمانی که رسوب ایجادشده کم باشد، فرد مشکلی در بینایی خود ندارد. اما این رسوب به مرور زمان افزایش یافته و باعث تاری و دید غیرطبیعی می‌گردد.  هرچه ماکولا بزرگ‌تر شود، سلول‌های حساس به نور نازک‌تر می‌شوند و به مرور از بین می‌روند.  اغلب افراد دچار ماکولای خشک می‌شوند.

ماکولای مرطوب: عروقی خونی از زیر ماکولا رشد می‌کنند. مشکل زمانی ایجاد می‌شود که این عروق پاره شده و خون به داخل شبکیه نشت پیدا کند. در این صورت فرد در دید خود دچار مشکل می‌گردد و خطوط صاف را به صورت موج‌دار می‎بیند و ممکن است حتی بینایی مرکزی خود را نیز از دست دهد. خونریزی این عروق در نهایت باعث ایجاد زخم شده و بینایی فرد را به صورت دائمی از بین می‌برد. این نوع ماکولا حدود 10   درصد از افراد را درگیر می‌کند.

دلایل ابتلا به تخریب ماکولای چشم

ماکولای چشم اغلب به دلیل افزایش سن دچار آسیب می‌گردد و باعث از دست رفتن بینایی فرد می‎شود. این اتفاق عموما از سن 60 سال به بالا رخ می‌دهد. علاوه بر این، تخریب ماکولای چشم با موارد دیگری نیز در ارتباط است که عبارتند از:

• ژنتیک: افرادی که در خانواده خود فرد مبتلا به ماکولا داشته باشند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
•  چاقی: احتمال ابتلا به ماکولا در افراد چاق بیشتر است. علاوه بر این، خوردن مقدار زیاد چربی اشباع شده  نیز باعث ابتلا به این بیماری می‌گردد.
• جنسیت: بر اساس تحقیقات انجام شده، زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری تخریب ماکولای چشم قرار دارند.
• رنگ چشم: تخریب ماکولا در افرادی که رنگ چشمان روشنی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد.
• وضعیت جسمانی: کلسترول بالا یا فشار خون بالا نیز از دیگر عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماری ماکولای چشم هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

علائم تخریب ماکولای چشم

ماکولای چشم در ابتدای بیماری علائم خاصی ندارد و فرد متوجه آن نمی‌شود. این بیماری زمانی تشخیص داده می‌شود که پیشرفت کند و باعث تاری یا دید غیر طبیعی در فرد شود. در این زمان بیمار با علائم زیر مواجه می‌گردد:

• فرد مبتلا به ماکولا وضوح دید خود را از دست می‌دهد. این مسئله در زمان خواندن نوشته‌های چاپی یا رانندگی بیشتر خود را نشان می‌دهد.
• فرد بیمار نواحی تاریکی را در مرکز بینایی خود مشاهده می‌کند.

درمان ماکولای چشم

 ماکولای چشم با یک معاینه ساده توسط چشم‌پزشک قابل تشخیص است. برای این‌که هرچه زودتر متوجه وجود این بیماری شوید، بهتر است به صورت دوره‌ای برای معاینه به پزشک مراجعه نمایید. در این صورت می‌توانید درمان خود را سریع‌تر آغاز کنید تا نتیجه بهتر و قابل‌ قبول‌تری را دریافت نمایید. البته به یاد داشته باشید که تخریب ماکولا تا امروز هیچ‌گونه درمان قطعی ندارد و تنها روند پیشرفت بیماری را کند می‌کند. از این رو، بهتر است از ابتدا مراقب چشمان خود باشید و از عواملی که احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهند، جلوگیری کنید.  روش‎های درمانی ماکولای چشم عبارتند از:

دارودرمانی: داروهایی چون آواستین (Avastin)، پگاپتانیب (pegaptanib) و لوسنتیس (Lucentis)، از جمله داروهایی هستند که برای درمان ماکولای چشم تجویز می‌شوند. این داروها، داروهای رگ‌زدا می‌باشند و از تشکیل عروق خونی و نشت آن در زیر ماکولای چشم مرطوب جلوگیری می‌کنند. دارودرمانی در مورد برخی از افراد جواب داده و دید از دست رفته آن‌ها را نیز برمی‌گرداند.  

لیزردرمانی: همان‌طور که در بالا عنوان شد، تولید عروق خونی غیرطبیعی و نشت آن باعث تخریب ماکولای چشم می‌شود. در این موارد پزشک از لیزردرمانی برای تخریب این عروق استفاده می‌کند و جلوی رشد و نشت آن‎ها را می‎گیرد.

لیزردرمانی فتودینامیکی: در این روش پزشک از داروی ویزوداین (verteporfin) برای تخریب رگ‌های خونی غیرطبیعی استفاده می‌کند. ورتپورفین یک داروی حساس به نور است که در جریان خون تزریق می‎گردد و با استفاده از لیزر باعث تخریب عروق خونی می‌شود.

آخرین راه درمان ماکولای چشم

علاوه بر روش‌های عنوان شده، راهکارهای جدیدتری نیز برای درمان ماکولای چشم مطرح شده‌اند که هنوز در مرحله آزمایش قرار دارند.  این درمان‌ها شامل  جراحی زیرماکولا و جابه‌جایی شبکیه می‌باشند.

جراحی زیرماکولا: در این روش، جراح رگ‌های خونی غیر طبیعی را از زیر ماکولای چشم برمی‌دارد. 

جابه‌جایی شبکیه: در این روش پزشک مرکز ماکولا را به سمت قسمت‌های سالم شبکیه جابجا می‌کند تا از آسیب بیشتر به شبکیه و زخم شدن ناحیه مربوطه جلوگیری نماید. در مرحله بعد پزشک سعی می‎کند تا با استفاده از روش لیزردرمانی رگ‌های غیر طبیعی را از بخش آسیب‌دیده حذف کند.

در این مقاله در مورد ماکولای چشم صحبت کردیم و اطلاعاتی در رابطه با عوامل تخریب ماکولا و راه‌های درمانی آن در اختیارتان قرار دادیم. همان‌طور که مطالعه کردید، ماکولا اغلب با افزایش سن ایجاد می‌شود و در نهایت منجر به نابینایی فرد می‌گردد. موارد دیگری نیز وجود دارند که احتمال ابتلا به ماکولا را افزایش می‌دهند. اگر در معرض این بیماری قرار دارید و تغییرات مختصری را در دید خود احساس می‌کنید، حتما هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه نمایید تا زودتر مورد درمان قرار گیرید. در این صورت می‌توانید روند پیشرفت بیماری را کند کرده و حتی بخشی از بینایی از دست رفته‌ی خود را برگردانید.