رتینوپاتی در نوزادان نارس یکی از اختلالات مربوط به شبکیه چشم است که در اثر عدم رشد طبیعی عروق خونی شبکیه اتفاق می‌افتد. در این حالت عروق شبکیه دچار تغییر شده و رگ‌زدایی غیر طبیعی ایجاد می‌گردد. در این مقاله به معرفی رتینوپاتی نوزادی پرداخته و ضمن بیان راه‌های تشخیص، علائم و راه‌های درمانی آن را نیز معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
رتینوپاتی در نوزادان نارس
رتینوپاتی در نوزادان نارس (Retinopathy of Prematurity)، که به اختصار ROP گفته می‌شود، یکی از اختلالات مربوط به شبکیه چشم است که در اثر عدم رشد طبیعی عروق خونی شبکیه اتفاق می‌افتد. این عارضه اغلب نوزادانی را دچار می‌کند که در هنگام تولد کمتر از 1.5 کیلوگرم وزن دارند یا در هفته 26 تا 28 بارداری مادر متولد می‌شوند. این نوزادان باید از همان ابتدای تولد مورد معاینه قرار گیرند تا در صورت ابتلا به بیماری، درمان شوند.
رتینوپاتی نوزادی دارای درجات مختلفی می‌باشد که بر اساس آن درمان بیماری نیز سخت‌تر بوده و مشکلات بیشتری برای نوزاد ایجاد می‌کند. انحراف چشم، تنبلی، خونریزی زجاجیه و جداشدگی شبکیه از جمله بیماری‌هایی است که در صورت عدم درمان برای نوزاد ایجاد می‌شود. در برخی از نوزادان نیز این اختلال منجر به نزدیک‌بینی می‌گردد.
عوامل خطر رتینوپاتی نوزادان نارس
مواردی وجود دارند که احتمال ابتلا به بیماری رتینوپاتی در نوزادان افزایش می‌دهند. این موارد عبارتند از:
- نوزادانی که در هفته اول پس از تولد در دستگاه قرار می‌گیرند ممکن است به دلیل دریافت مقدار زیاد اکسیژن به این اختلال دچار شوند. البته این مشکل در گذشته وجود داشته است و امروزه با پیشرفت علم و تغییر در روش‌های نگهداری نوزاد در دستگاه، امکان بروز این بیماری تا حد زیادی برطرف شده است، اما به هرحال احتیاط شرط عقل است.
- نوزادانی که با وزن زیر 2 کیلوگرم متولد می‌شوند، در معرض این بیماری قرار دارد و باید به طور مداوم مورد معاینه قرار گیرند.
- مادرانی که زایمان زودرس دارند و نوزاد را کمتر از 32 هفته داخل رحم خود نگه می‌دارند، باید برای معاینه چشم فرزندشان اقدام نمایند.
- نوزادانی که در 37 هفتگی یا کمتر از آن متولد می‌شوند و دارای مشکلات تنفسی و ریوی هستند، باید حتما تحت معاینه چشم‌پزشک قرار گیرند.
تشخیص رتینوپاتی نوزادان نارس
بهترین زمان معاینه نوزادان در هفته چهارم تا ششم پس از تولدشان است. پزشک برای تشخیص بیماری ابتدا یک قطره گشادکننده مردمک را در چشم نوزاد ریخته و با استفاده از دستگاهی با نام افتالموسکوپ، شبکیه را مورد معاینه قرار می‌دهد. در صورتی که پزشک تشخیص بیماری رتینوپاتی را بدهد، نوزاد باید در دوره‌های مشخص دوباره مورد معاینه قرار گیرد تا پزشک از پیشرفت بیماری یا توقف آن آگاهی یابد.
ممکن است نوزاد علائمی را نیز از خود نشان دهد که در آن صورت باید حتما به پزشک مراجعه شود. این علائم عبارتند از:
- انحراف چشم
- ضعف دید
- افت ناگهانی دید
- مشکل در دیدن فاصله دور
- بی‌میلی نسبت به استفاده از یک چشم
درمان رتینوپاتی نوزادان نارس
رتینوپاتی 5 درجه دارد. در صورتی که رتینوپاتی در درجه پنجم قرار داشته باشد، بیماری شدید بوده و ممکن است منجر به مشکلات و اختلالات چشمی مانند خونریزی زجاجیه، جداشدگی شبکیه، انحراف چشم و تنبلی چشم شود. بنابراین، قبل از این‌که مشکلات بسیار جدی برای نوزاد ایجاد شود، باید حتما درمان گردد.
نوزادانی که دارای رتینوپاتی درجه یک یا دو هستند، ممکن است بدون درمان بهبود یابند. رتینوپاتی درجه 3 تا 5 بنا به تشخیص پزشک نیاز به درمان دارد. در این مواقع پزشک سعی می‌کند تا با درمان مناسب از پیشرفت بیماری و انتشار عروق غیر طبیعی پیشگیری نماید. برای این کار پزشک از روش درمانی کرایوتراپی برای منجمد کردن بخش‌هایی از شبکیه استفاده می‌کند. روش دیگر درمان این بیماری لیزر است که به تشخیص پزشک انجام می‌شود، اما کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هر حال، هر دو روش باعث ایجاد زخم‌هایی بر روی بخش‌های مختلف شبکیه می‌شوند که اغلب بر روی آن نیز باقی می‌مانند.
غربال‌گری رتینوپاتی نوزادان نارس
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، بهترین زمان برای مراجعه به پزشک هفته چهارم تا ششم پس از تولد می‌باشد. در این زمان بیماری در مراحل اولیه خود قرار دارد و بسیار راحت‌تر درمان می‌گردد. دقت داشته باشید در صورتی که بیماری پیشرفت کند و به مراحل انتهایی برسد، درمان آن بسیار سخت و گاهی اوقات حتی غیرممکن می‌باشد. علاوه بر این، بیماری هرچه پیشرفته‌تر شود، هزینه‌های درمانی آن چند برابر خواهد شد و فشار بسیاری را به والدین وارد خواهد کرد. از این رو، غربال‌گری نوزادان نارس و نوزادان کم‌وزن بسیار بااهمیت بوده و باید جدی گرفته شود.
دقت داشته باشید که شاید نوزاد در معاینه اول دارای رتینوپاتی درجات پایین باشد. در این صورت حتما باید به صورت دوره‌ای به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا میزان پیشرفت بیماری مورد بررسی قرار گیرد. زیرا در برخی از موارد دیده شده که نوزاد در ابتدا دارای چشم سالم بوده است، اما در هفته‌های بعد به علت رگ‌های اضافی نیاز به درمان پیدا کرده است.
خطرات رتینوپاتی نوزادان نارس
رتینوپاتی یک اختلال جدی در شبکیه چشم است که اگر به موقع درمان نشود، عوارض جبران‌ناپذیری را برای کودک به دنبال خواهد داشت. خطرات رتینوپاتی نوزادان نارس در صورت عدم درمان عبارتند از:
- احتمال جداشدگی شبکیه در دهه اول و دوم زندگی
- نزدیک‌بینی درجه بالا
- انحراف و تنبلی چشم
- احتمال بروز آب سیاه
- کاهش بینایی یا کوری
در این مقاله به بررسی رتینوپاتی در نوزادان نارس پرداخته و علائم، تشخیص بیماری و راه‌های درمانی آن را شرح دادیم. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که درمان رتینوپاتی زمان مشخصی دارد و باید به موقع پیگیری شود، در غیر این صورت مشکلات بسیار جدی را برای چشم نوزاد ایجاد خواهد کرد.