در گذشته مردم برای اصلاح دید و مشکلات بینایی خود از عینک استفاده می‌کردند، اما امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی روش‌های متعددی برای این کار وجود دارد که یکی از آن‌ها کاشت لنز دائمی در چشم است. لنزهای دائمی چشم نوعی عدسی هستند که برای اصلاح مشکلاتی چون نزدیک‌بینی، دوربینی و ... در چشم کاشته می‌شوند. این لنزها، که در اصطلاح پزشکی سودوفاکیک نامیده می‌شوند، بر روی عدسی چشم قرار می‌گیرند تا عیوب ایجادشده در آن را برطرف سازند. لنزهای دائمی چشم انواع متفاوتی دارند و برای بیماری‌های مختلف مانند آب مروارید نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به معرفی این لنزها پرداخته و مزایا و معایب استفاده از آن‌ها را بیان می‌کنیم.
انواع لنزهای دائمی
ایمپلنت لنزهای داخل چشم، که به اختصار IOL نامیده می‌شود، لنزهای قابل کاشتی هستند که از جنس پلاستیک شفاف ساخته می‌شوند. این لنزها بین دو بخش قرنیه و عنبیه چشم و در پشت عدسی قرار می‌گیرند. در واقع IOL ها به جای لنز طبیعی چشم عمل کرده و نور را بر روی شبکیه متمرکز می‌کنند و تصویر به مغز می‌فرستند. این لنزها انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
لنزهای مونو فوکال (Monofocal IOL): لنزهای مونو فوکال رایج‌ترین نوع لنزهای دائمی چشم هستند که امکان دید شفاف در فواصل دور، متوسط و نزدیک را برای فرد ایجاد می‌کنند. البته بسته به نوع مشکل چشم، لنز مناسب برای فرد کاشته می‌شود. به این معنی که اگر لنز دوربین مورد استفاده قرار گیرد، فرد برای خواندن و دیدن فواصل نزدیک نیاز به عینک دارد.
لنزهای مولتی فوکال (Multifocal IOL): لنزهایی هستند که امکان دید در فواصل مختلف را برای فرد ایجاد می‌کنند. البته پروسه تطبیق این لنز با چشم و سازگاری آن با مغز چندین ماه طول می‌کشد و پس از آن فرد می‌تواند دیدی طبیعی و شفاف داشته باشد. لنزهای دو کانونه (bifocal) در این دسته لنزها قرار می‌گیرند.
لنزهای تطبیقی (Accommodative IOL): لنزهای تطبیقی لنزهایی انعطاف‌پذیر هستند که مانند لنز طبیعی چشم عمل می‌کنند و می‌توانند با توجه به فاصله دید، متمرکز شوند.
لنزهای هلالی (IOL Toric): در صورتی که چشم‌ها آستیگماتیسم باشند یا قرنیه چشم هلال بیشتری نسبت به حالت عادی داشته باشد، از لنزهای هلالی برای بیمار استفاده می‌شود. این لنزها میزان آستیگماتیسم فرد را کاهش داده و دید او را اصلاح می‌کنند.
تفاوت لنزهای دائمی چشم با لنزهای معمولی
لنزهای دائمی چشم عملکردی مشابه با لنزهای معمولی دارند و برای اصلاح مشکلاتی چون نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم به کار می‌روند. تفاوت این دو لنز در نوع استفاده از آن‌هاست. لنزهای معمولی بر روی سطح چشم قرار می‌گیرند و در هنگام خواب از چشم خارج شده و در جا لنزی و مایع لنز گذاشته می‌شوند. لنزهای دائمی چشم نیاز به عمل جراحی دارند و در داخل چشم کار گذاشته می‌شوند و به صورت همیشگی در چشم باقی می‌مانند.
خطرات کاشت لنزهای دائمی چشم
کاشت لنزهای دائمی چشم نیز مانند دیگر عمل‌های جراحی دارای عوارض و خطراتی می‌باشد که عبارتند از:
- تورم و قرمزی چشم
- خونریزی و عفونت چشم
- جداشدگی شبکیه که باعث جدا شدن سلول‌های عصبی چشم از قسمت پشتی آن می‌شود.
- جابجایی لنز در داخل چشم
- انحراف دید و تاری
- آب مروارید
- انحراف مردمک
- از دست دادن بینایی
نکات مهم قبل از کاشت لنزهای دائمی چشم
لنزهای دائمی چشم معمولا به افرادی پیشنهاد می‌شوند که نمی‌توانند از لیزر برای اصلاح دید خود استفاده نمایند. علاوه بر این، افرادی که سابقه ابتلا به مشکلات قرنیه را دارند، بهتر است که از روش کاشت لنزهای دائمی چشم برای اصلاح بینایی خود استفاده نمایند. البته دقت داشته باشید که این لنزها محدودیت سنی دارند و تنها برای افراد بالای ۱۸ سال تجویز می‌شود. هم‌چنین در صورتی فرد می‌تواند از این روش استفاده کند که شماره چشم او ثابت شده باشد و در طول مدت دو سال گذشته تنها نیم شماره تغییر پیدا کرده باشد. بنابراین، قبل از جراحی، چشم بیمار کاملا معاینه می‌شود تا شرایط سلامت آن مورد بررسی قرار گرفته و مناسب جراحی تشخیص داده شود. اندازه مردمک، فاصله بین قرنیه و عنبیه، تعداد سلول‌های اندوتلیال و ... از جمله مواردی است که در معاینه مورد بررسی قرار می‌گیرد. دقت داشته باشید، زمانی که برای معاینه چشم به پزشک مراجعه می‌کنید، حتما موارد زیر را با او در میان بگذارید:
- در صورتی که از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، باید چند روز تا چند هفته قبل از معاینه آن‌ها را کنار بگذارید تا اندازه‌گیری‌های انجام شده در روز معاینه دقیق‌تر باشد.
- اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتما این مورد را با پزشک خود در میان بگذارید. داروهای مصرفی شامل داروهای بدون نسخه، انواع مکمل‌ها و ویتامین‌ها نیز می‌باشند.
- در صورتی که به دارو یا شرایط خاصی آلرژی دارید، آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر مشکل چشمی خاصی دارید حتما در مورد آن با پزشک صحبت کنید و او را در جریان مشکل خود قرار دهید.
- در صورتی که سابقه عمل چشم دارید، این مورد را با پزشک در میان بگذارید.
عمل کاشت لنزهای دائمی چشم
در صورتی که پزشک عمل کاشت لنزهای دائمی چشم را برای شما مناسب ببیند، از شما می‌خواهد تا لنزهای تماسی خود را کنار بگذارید و از مکمل‌ها و اشک مصنوعی برای کاهش علائم خشکی چشم استفاده نمایید تا برای عمل جراحی آماده شوید.
کاشت لنزهای دائمی چشم با قطره‌های بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و هیچ دردی برای بیمار ندارد. در این موارد پزشک تزریق‌هایی را نیز انجام می‌دهد تا از حرکت چشم در حین عمل جلوگیری نماید. پس از انجام کارهای اولیه، یک حلقه به آرامی بر روی قرنیه فشار داده می‌شود که ممکن است برای چند لحظه بینایی شما را از بین ببرد. در این مورد هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد. برای کاشت لنزهای دائمی چشم نیاز به ایجاد یک برش می‌باشد که در محل موردنظر انجام شده و لنز در موقعیت مناسب قرار می‌گیرد. برای کاشت لنز مصنوعی نیاز به درآوردن لنز طبیعی چشم نیست، اما در برخی مواقع پزشک با صلاحدید خود این کار را انجام می‌دهد و سپس لنز دائمی را در محل مناسب جایگزین می‌کند. برش ایجاد شده روی چشم بسیار کوچک بوده و نیاز به بخیه ندارد و خود بخود بهبود می‌یابد. پزشک پس از اتمام کار حلقه را از روی چشم برداشته و چشم را با بانداژ می‌پوشاند. عمل جراحی لنزهای دائمی چشم 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. با توجه به این‌که برای عمل کاشت لنز نیاز به بی‌هوشی کامل نمی‌باشد، بیمار 2 تا 3 ساعت پس از جراحی مرخص شده و می‌تواند به خانه برود. دقت داشته باشید که شما پس از عمل نمی‌توانید رانندگی کنید. از این رو، بهتر است یک همراه با خود داشته باشید تا با کمک او به خانه برگردید.
مراقبت‌های بعد از کاشت لنز دائمی چشم
بینایی چشم معمولا طی 2 تا 3 روز بهبود می‌یابد و فرد دید طبیعی خود را پیدا می‌کند. البته این زمان در افراد متفاوت است و در برخی ممکن است کمی بیشتر طول بکشد. در طول این مدت ممکن است فرد احساس درد یا سوزش در چشمان خود داشته باشد که کاملا طبیعی است و پس از چند روز بهبود می‌یابد. پس از عمل جراحی برای مراقبت از چشمان خود نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- پس از عمل جراحی، چند ساعتی را استراحت کنید و بخوابید. در هنگام خواب حتما از پوشش‌های محافظ چشم استفاده نمایید.
- چشمان خود را با دست مالش ندهید و با پلک‌های خود نیز فشاری بر روی آن وارد نکنید.
- داروهایی که برای چشم تجویز می‌شوند را به موقع و طبق دستور پزشک استفاده نمایید. دقت داشته باشید که برخی از قطره‌ها ممکن است کمی سوزش ایجاد کنند.
- قبل از استفاده از قطره چشم، دستان خود را کاملا بشویید و قطره چکان را نیز زیاد به چشم نزدیک نکنید.
- درد خفیف و سوزش تا چند روز پس از عمل طبیعی است، اما اگر درد شدیدی را احساس کردید یا دچار ترشحات غیرطبیعی شدید، حتما این موارد را با پزشک خود در میان بگذارید.
- شنا کردن و خوابیدن در وان، تا دو هفته پس از عمل جراحی ممنوع است.
- بانوان توجه داشته باشند که تا دو هفته پس از عمل کاشت لنز نباید آرایش چشم انجام دهند. پس از آن نیز بهتر است وسایل آرایشی جدیدی خریداری نمایید تا از انتشار باکتری محصولات استفاده شده جلوگیری کنید.
- تا زمانی که پزشک اجازه نداده است، از رانندگی خودداری نمایید.
- پزشک پس از جراحی نوبت‌های منظمی را برای معاینه بیمار در نظر می‌گیرد. دقت داشته باشید که این معاینات دوره‌ای بسیار مهم هستند و باید حتما انجام شوند. بنابراین، حتی اگر هیچ درد و مشکلی را در چشمان خود احساس نمی‌کنید، این جلسات را پشت گوش نیندازید و در موعد مقرر به پزشک مراجعه نمایید.